काठमाडाैँ, ६ असाेज । एकादेश, जहाँ एउटा क्रुर राजा हुन्छ । जुन कुराको बोध उसलाई कहिल्यै हुँदैन । र जनता हुन्छन् राजाका आज्ञाकारी । राज्य, राज्यको राजा र राजाका प्रजाको वरीपरी घुमेको नाटक हो, ‘जालिनी’ । त्यस्तो राज्य जहाँ राजको विरोधको एक मात्र सजाए हुन्छ मृत्यु दण्ड । राजालाई आफ्ना प्रजा खुशी राख्नु आफ्नो धर्म हो भन्ने कुराको ज्ञान हुन्छ । तर उसलाई दरबारका भित्तामा बनाइएका किसान र तिनका औजारका चित्रले मात्र आफ्ना प्रजा खुशी रहेको भ्रम हुन्छ ।
राजकुमारी जालिनी जो अन्य मानिस भन्दा असाधारण हुन्छे । उसले बोलेका कुरा कानुन र लेखेका कुरा विधान हुने कुरा ज्योतिषीले जालिनी जन्मनासाथ राजालाई भनेका हुन्छन् । जालिनीले आफ्ना पिता अर्थात राजा जयस्थितीबाट अगाध प्रेम पाउँदा पाउँदै पनि धेरै स्वतन्त्रताबाट बञ्चित हुन्छे । कारण, राजालाई डर हुन्छ आफ्नै छोरीबाट । खासगरी जालिनीले सबैभन्दा पहिले बनाउने पुरुष आकृती आफ्ना लागि घातक हुन सक्ने कुराले राजा त्रसित हुन्छ । त्यसैकारण जालिनीलाई आफ्ना पिता अर्थात राजा बाहेक अरुको अनुहार देख्न नपाउने गरी हुर्काइन्छ । त्यसका लागि राजा द्वारा राजकुमारीका सबै सुसारे महिला हुने र दरबारमा रहेका सबै पुरुषहरुले मुकुण्डो लगाउनुपर्ने उर्दी हुन्छ ।
सामान्य किसानको छोरो जयनको प्रवेश नाटकमा परिवर्तन विन्दु हुन्छ । उसको प्रवेश अघि उसकी आमा जलजलाले बालेको विद्रोहको दियोले उसको प्रवेशसँगै राँकोको रुप लिन्छ । उ राजासँग डराउँदैन बरु राजा नै उसका कुराले हच्किन्छ । न्यायकी प्रतिमुर्ती राजकुमारी जालिनीको विद्रोही जयनप्रती प्रेमभाव प्रकट हुन्छ । उनीहरुलाई छुटाउन राजाले अनेकन असफल प्रयास गर्छ । तर विभिन्न आरोह अवरोहबीच पनि उनीहरुको प्रेम मर्दैन बरु अझ झाङ्गिँदै जान्छ । अन्त्यमा राजाले नै आफ्नो गल्ती बोध गर्छ र राज्यको सम्पूर्ण जिम्मेवारी जालिनी र जयनलाई सुम्पिन्छ । यसरी नाटकको सुखान्त अन्त्य हु्न्छ ।
राजधानी स्थित मण्डला नाटक घरमा चलिरहेको नाटक ‘जालिनी’ कथाकार धु्रवसत्य परियारको लोक कथा ‘जालिनी’मा आधारित छ । भने नाटकको परिकल्पना तथा निर्देशन दयाहाङ् राईले गरेका हुन् । नाटकले कुनै कालखण्डमा रहेको राजाको अहितकारी शाशन व्यवस्थाको चित्रण गरेको छ । नाटकमा झारा प्रथा (राज्य अथवा धनी वर्ग द्वारा गरिब जनतालाई विना कुनै ज्याला काम गराइने चलन) द्वारा पिडित जनता उनीहरुले त्यसको विरोध गर्दा पाउने अस्वभाविक दण्डका बारेमा समेत देखाइएको छ । जुन केही दशकअघि सम्म पनि नेपालमा प्रचलित थियो ।
नाटकमा राजा जयस्थितीको भुमिकामा बिजय बराल देखिएका छन् भने राजकुमारी जालिनीको भुमिकामा बिनिता गुरुङले अभिनय गरेकी छन् । त्यस्तै प्रधानमन्त्रीको रुपमा इँगिहोपो कोइँच सुनुवार देखिएका छन् भने राजकुमारीको प्रेमी जयनको भुमिकामा पुष्कर कार्की देखिएका छन् । त्यस्तै सृजना सुव्बा जयनकी आमा जलजलाको भुमिकामा देखिएकी छिन् । साथै ज्योतिषीहरुमा सागर दाहाल, बिकाश पन्त, सन्जिव राई र दिपक पछ्लदँग्या सुसारेहरुमा प्रमिला खनाल र शकु शाह र सिपाहीहरुमा सुदिप खतिवडा, विक्रम श्रेष्ठ, रिजन परियार, कविराज राई, सविन घलान र देविन चौधरी रहेका छन् ।
नाटकमा दर्शकको उल्लेख्य सहभागिता रहेको उत्साहजनक प्रतिक्रिया मिलिरहेको निर्माण पक्षले जनाएको छ । भदौ २९ देखि मञ्चन सुरु भएको नाटक जालिनी असोज २१ सम्म प्रदर्शनमा रहनेछ ।
